Ô nhiễm không khí ảnh hưởng đến sức khỏe con người như thế nào?
Ô nhiễm không khí, bất kể là trong nhà hay ngoài trời đều ảnh hưởng lớn đến khí hậu và sức khỏe con người. Trong bài viết hôm nay, Novamed Vietnam sẽ giải thích về ô nhiễm không khí và tác động của nó tới con người.
Ô nhiễm không khí là gì và làm sao nó có thể gây bệnh tật cho con người?
Ô nhiễm không khí là sự hiện diện của một hoặc nhiều chất gây ô nhiễm trong bầu khí quyển, chẳng hạn như bụi, khói, khí, sương mù, mùi, khói hoặc hơi, với số lượng và thời gian có thể gây hại cho sức khỏe con người. Con đường tiếp xúc chính của ô nhiễm không khí là qua đường hô hấp. Hít phải những chất ô nhiễm này dẫn đến viêm, stress oxy hóa, ức chế miễn dịch và gây đột biến trong các tế bào trên khắp cơ thể chúng ta, tác động đến phổi, tim, não và các cơ quan khác và cuối cùng dẫn đến bệnh tật.
Ô nhiễm không khí tác động đến những cơ quan nào trong cơ thể?
Hầu hết mọi cơ quan trong cơ thể đều có thể bị ảnh hưởng bởi ô nhiễm không khí. Do kích thước nhỏ, một số chất ô nhiễm trong không khí có thể xâm nhập vào máu, thông qua phổi và lưu thông khắp toàn bộ cơ thể dẫn đến tình trạng viêm nhiễm toàn thân và gây ung thư.
Những bệnh nào liên quan đến ô nhiễm không khí?
Ô nhiễm không khí là nguy cơ gây tử vong giống như một loại bệnh cụ thể. Các kết quả bệnh liên quan nhiều nhất đến việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí bao gồm đột quỵ, nhồi máu cơ tim, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, ung thư phổi, viêm phổi và đục thủy tinh thể (do ô nhiễm không khí trong nhà).
Ngoài ra, cũng có các bằng chứng cho thấy mối liên hệ giữa việc tiếp xúc với ô nhiễm không khí với việc tăng nguy cơ bệnh ở trẻ sơ sinh (nhẹ cân, sinh non), các bệnh ung thư khác, tiểu đường, suy giảm nhận thức và các bệnh thần kinh.
Một số chất ô nhiễm không khí nổi bật
Mặc dù có nhiều chất độc có tác động xấu đến sức khỏe, các chất ô nhiễm có bằng chứng rõ ràng nhất ảnh hưởng sức khỏe cộng đồng bao gồm: các chất dạng hạt (PM), carbon monoxide (CO), ozone (O 3 ), nitrogen dioxide (NO 2 ) và sulfur dioxide ( SO 2 ). Chất dạng hạt mịn gây hại tới sức khỏe con người nặng nhất vì chúng có thể xâm nhập sâu vào phổi, đi vào máu hoặc đi đến các cơ quan khác và gây tổn thương cho các mô và tế bào.
Tiếp xúc với không khí ô nhiễm trong bao lâu sẽ gây hại cho sức khỏe?
Tiếp xúc ngắn hạn hay dài hạn với các chất gây ô nhiễm không khí đều có thể dẫn đến các vấn đề về sức khỏe. Mức độ và thời gian tiếp xúc có thể được coi là ‘an toàn’ khác nhau tùy theo chất ô nhiễm, cũng như các kết quả bệnh liên quan. Đối với một số chất ô nhiễm, không có ngưỡng nào dưới đây mà các tác dụng phụ không xảy ra.
Ví dụ, tiếp xúc với các chất dạng hạt ở mức độ cao (kể cả trong thời gian ngắn) có thể dẫn đến suy giảm chức năng phổi, nhiễm trùng đường hô hấp và tăng triệu chứng của bệnh hen suyễn. Mặt khác, việc tiếp xúc lâu dài hoặc mãn tính với các chất dạng hạt mịn sẽ làm tăng nguy cơ mắc các bệnh tiềm ẩn, không lây nhiễm như đột quỵ, bệnh tim, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính và ung thư.
Có phải một số người sẽ dễ mắc bệnh do ô nhiễm không khí hơn không?
Trẻ em, người già và phụ nữ có thai được cho là dễ mắc các bệnh liên quan đến ô nhiễm không khí hơn. Các yếu tố di truyền, bệnh đi kèm, dinh dưỡng và xã hội học cũng ảnh hưởng đến sự nhạy cảm với ô nhiễm không khí ở một số người.
Vậy tiếp xúc với không khí ô nhiễm khi mang thai có ảnh hưởng đến sức khỏe của thai nhi không?
Việc người mẹ tiếp xúc với ô nhiễm không khí có liên quan đến hệ quả bất lợi khi sinh, chẳng hạn như trẻ nhẹ cân, sinh non và thấp bé hơn. Bên cạnh đó, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy ô nhiễm không khí có thể ảnh hưởng đến bệnh tiểu đường và sự phát triển thần kinh ở trẻ em.
Các nguy cơ về sức khỏe có giống nhau giữa ô nhiễm không khí ngoài trời và trong nhà không?
Các tác động đến sức khỏe do tiếp xúc với ô nhiễm không khí ngoài trời hoặc trong nhà phụ thuộc vào phân loại và nồng độ của các chất gây ô nhiễm khi tiếp xúc với con người. Tuy nhiên, các nguy cơ sức khỏe và gây bệnh giữa tiếp xúc với ô nhiễm không khí ngoài trời hoặc trong nhà thường tương tự nhau, do thành phần giống nhau. Ví dụ, vật chất hạt mịn là một chất ô nhiễm phổ biến thuộc cả ô nhiễm không khí ngoài trời và trong nhà.
Mặt khác, nhiều loại nhiên liệu và công nghệ được sử dụng trong gia đình có thể gây ra ô nhiễm không khí. Chúng bao gồm bỏng và ngộ độc (do dầu hỏa), cũng như chấn thương liên quan đến việc bơm nhiên liệu như tổn thương cơ xương, bạo lực và động vật cắn.
Điều quan trọng cần lưu ý là ước tính tử vong và tàn tật do ô nhiễm không khí không tính đến tất cả các kết quả sức khỏe liên quan đến ô nhiễm không khí. Các ước tính của WHO có thể hạn chế vì chỉ đưa vào các kết quả sức khỏe có bằng chứng dịch tễ học (tức là đột quỵ, bệnh tim thiếu máu cục bộ, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, viêm phổi và ung thư phổi).
*Nguồn: WHO
